نور صحنه در تئاتر

نور صحنه

از زمان و دوره ی باستان،از نور به منظور نشان دادن صحنه و چهره ی بازیگر،به تماشاگران به کار گرفته می شده،در سرزمین یونان در دوران باستان،نمایش در تئاتر های سر باز اجرا و برگزار می گردید.اجرا کردن نمایش مستلزم و نیازمندِ فصل و هوای خوب بود و نمایش ها،بعد از ظهر شروع و قبل غروب تمام می شد.در قرون وسطی نیز نمایش ها در فضای باز یا در کلیسا به اجرا در می آمد.
نمایش های مذهبی همیشه در کلیسا اجرا می شد،این نمایش ها اوایل بعد از ظهر شروع و هنگام غروب آفتاب به پایان می رسید.در طول مدت نمایش های مذهبی از شیشه های رنگی کلیسا برای تامین نور استفاده می شد.

اما در قرن پانزدهم،این نمایش ها در فضای بسته یا باز به اجرا در می آمد.در نمایش هایی که در محیط و فضای بسته اجرا می شد از یک لوستر در وسط سقف،یا تعدادی شمع،که نور و روشنایی بسیار کم و ناچیزی داشت،استفاده می کردند.
در اوایل قرن شانزدهم(1514م)در کشور ایتالیا،نخستین بار،از لوستر هایی استفاده شد که در آن زیبایی به کار رفته بود.در همین قرن،”پاپ لئون دهم” که از طرفدارن و علاقه مندان تئاتر بود،نمایشنامه ی “کلاندر” نوشته ی “کاردینال بی بی انا” را با دکوری از پِروزی بر صحنه ی نمایش آورد،صحنه ی نمایش از لوسترهایی،که شامل مجسمه فرشتگانی که شمع های مومی در دست داشتند و همچنین بر دیوار،چهره های عجیب و غریب حیوانات که مشعل های مومی حمل می کردند،تزئین شده بود.
در سال(1660م)در تئاتر”پاله رویال” پاریس،که گروه مولیر در آن نمایش اجرا می کرد،برای  تامین روشنایی صحنه ی نمایش،دوازده لوستر که ده شمعدان را حمل می کرد و یک رشته نور رامپ(رشته ی نور در جلوی صحنه)با چهل و هشت شمع نصب شده بود،استفاده کردند. این روش برای روشنایی صحنه،نه تنها نور و روشنایی به اندازه و مقدار کافی نداشت،بلکه در تمام مدت زمان نمایش،بوی نامطبوع شمع ها در فضا و صحنه ی نمایش پخش میشد.

در کشور فرانسه،در قرن هیجدهم،با شکوهترین و زیباترین اپرا،باله،کمدی باله و همینطور تئاتر به اجرا در آمد.در این دوره و زمان از افکت هایی نظیر:طوفان،آتش سوزی و اتفاقات عجیب و غریب،علاوه بر نور صحنه استفاده و به کار گرفته می شد.
از لوازم منعکس کننده مثل:آهن،کریستال بهره می گرفتند و همچنین برای اینکه صحنه ی نمایش نور دلخواه و مد نظر را بگیرد،از ظرف های شیشه ای تراش دار با آب های رنگی و همینطورشیشه های رنگی(ویترای) و پارچه های شفاف روغنی به کار می گرفتند.اکثرا با احتیاط های لازم و پیشگیری،آتش سوزی حقیقی به وجود می آوردند.
برای جلوگیری از آتش سوزی یا هر اتفاق ناخوشایند دیگری،نزدیک هر لوستر،یک شخص مطمین و مناسب را با دونی بلند گذاشته بودند.بر سر یک نی،یک شمع کوچک برای روشن کردن و بر سر دیگری یک پارچه ی خیس برای خاموش کردن شمع ها یا مشعل ها نصب می کردند.در پشت صحنه هم خمره و ظرف های بزرگ پر از آب آماده می کردند تا از هر گونه آتش سوزی جلوگیری به عمل آورند.

در سال(1782م)اختراع جدیدی اتفاق افتاد بنام روشنایی لامپ،با روغن نقره؛که برای صحنه ی نمایش تا مدتی از این نور استفاده می کردند که از شعله ی آن توسط شیشه محافظت می شد.
در ابتدای قرن نوزدهم،مهندسی فرانسوی به نام “فیلیپ لوبن” نور با گاز را اختراع نمود،که متاسفانه در سال(1814م)کشته شد و پانزدهم سال بعد،از این نور برای روشنایی صحنه در اپرای پاریس،تئاتر کمدی فرانسه به کار گرفته شد.
نور های پورتان،هرس و رامپ و لامپ های منعکس کننده رفته رفته رواج یافت و معمول گشت.تئاتر کمدی فرانسز،با اینکه از نور با کمک گاز استفاده می کرد،بنابراین رشته نور نور رامپ تا سال 1873 نور به طریقه ی روغنی بوده و نور به وسیله ی گاز باعث شد،تا دستگاهی شبیه به اُرگ که به نام بازی ارگ، وظیفه ی تنظیم نور های صحنه را بر عهده داشت،عرضه شود.

در اواخر قرن نوزدهم میلادی برق به صحنه ی نمایش راه پیدا کرد و با ورودش نحوه ی نور صحنه را دگرگون کرد.پیشرفت و ترقی نور برق در زمینه ی تئاتر بسیار سریع و به طور چشمگیری انجام گرفت.در بین سال های 1956 و 1957،الکترونیک به نور صحنه پیوست و در زمان و عصر حاضر نور در صحنه ی نمایش موثر ترین عاملی است که می تواند جو مناسب و تغییر حالات یک نمایشنامه را همانطور که مدنظر است به وجود آورد، و خود یکی از پیشرفت های جدید و تکامل یافته ی تاریخ تئاتر به حساب می آید.
بی شک،نور از عوامل مهم در صحنه ی نمایش محسوب می شود.نور موجب می شود صحنه روشن شود و تماشاگران،صحنه و بازیگران را مشاهده کنند و لذت ببرند.

نور صحنه،ابداعی می باشد و میتوانیم آن را با هنر معماری مقایسه کنیم.میتوان بر صحنه یک فضای سبز،قسمتی از شهر،یا قصری را به نمایش گذاشت،که اگر نور از صحنه ی نمایش گرفته و حذف شود،اشکال و اشیایی سیاه وغمگین به جا می ماند.
نور بر صحنه،عملی فیزیکی و روانی به وجود می آورد؛با روشن کردن صحنه به منظور دیدن،عملی فیزیکی رخ می دهد و با تابش نوری خاص بر بخشی از صحنه یا بازیگر،عملی روانی انجام می دهد.نور صحنه همانطور که میتواند سازنده باشد و سبب زیبایی هر چه بیشتر نمایشنامه و بازی بازیگران و گریم و… شود،می تواند ویرانگر هم باشد و تنها با یک نور نامتناسب،بازی بازیگر،دکور،گریم،لباس و تمام زحماتی که یک گروه برای اجرای نمایش می کشند را هدر دهد.

نور این توانایی را دارد که چهره ی شخصی را روشن،تاریک،سیاه و سفید،بی رنگ و پر رنگ جلوه کند.گریمور(چهره پرداز)می بایست با نور آشنایی داشته باشد و رنگ چهره ی بازیگران را بر اساس آگاهی و معرفت از نور صحنه،طراحی و ترسیم نماید.رابطه ی بین نور صحنه با گریم،رابطه ای مستقیم است،یک فیلتر رنگی امکان دارد،گریم چهره ای را کاملا خراب و یا تبدیل به چیزی دیگر کند.معمولا به خواست و نظر کارگردان یا طراح نور،نور صحنه تنظیم و طراحی می شود،منتها گریمور وظیفه دارد،چهره ی بازیگران را با نور انتخاب شده مطابقت دهد.
برای اینکه آشنایی بهتر و مفید تری در گریم چهره ی بازیگران داشته باشید،نمایشنامه را بخوانید.در نخستین دفعه از خواندن،سعی کنید،وجه نورپردازی را متصور شوید.نمایشنامه را به این منظور بخوانید تا حسی کلی از نمایشنامه و اتفاقات رخداده در اثر دستگیر شما گردد.هنگامی که یک دفعه نمایشنامه را خواندید،برگردید و این دفعه از دید و منظر یک طراح نور آن را بخوانید.زمانیکه متن نمایشنامه را می خوانید از خود سوالاتی درباره ی محیط و صحنه و اتفاقات موجود در نمایشنامه بپرسید:
حس کلی نمایشنامه چیست؟
لحظات مهم در نمایشنامه چه بودند؟
یک قتل!
یک کشف!
یک حادثه ی طبیعی مانند طوفان و باران و…!
…
با کارگردان صحبت کنید و نظر و دید او را نسبت به نمایشنامه بپرسید و چه نوری برای صحنه های مهم بهتر و موثر تر است.با کارگردان مباحثه و گفتگو کنید و در طول تمرینات و آماده سای های نمایش،پیوسته با کارگردان در ارتباط باشید.